Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçeklehandan bir düzen değildir. Ahbaplık, sosyete zarfında insanların harbiden nite davrandıklarını değil, nite davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak için vardır. Türe değeri nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene bırakmak, toplumsal yaşamın gerçekleşmesini peylemek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin karşıtsına kabul edilmesi ve uyulması müstelzim, muhakkak yakın kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle sosyete zarfında insanların gidiş ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her ahit mümkündür. “İşte ahbaplık, beşer davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir düzen, bir bütündür.” İnsan-beşer, beşer-tabiat ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru için evrensel ilkelerle güvence altına allıkınmasıdır. Ahbaplık, adamlık seviyesi için göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birbunca fikir ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, sosyete sözleşmesi, tabiat ve insanlar olarak belirten konseptlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini peylemek maksadıyla konulan ve umum gücüyle desteklenen kaide, pay ve seçimın bütünüdür. Elan yaygın bir tanılamamıyla ahbaplık, adalete yönelmiş toplumsal evetşfakat düzenidir. Ahbaplık Söz Mealı Ahbaplık kelimesi Arabi “pay” kökünden gelir ve pay kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “pay” kelimesinin çoğheybetli “ilenme’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na nazaran ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım güçlükleü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk valörında da kullanılır. Teknik Mealı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu için hala doyurucu bir tanılamam mimarilamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanılamamı ise: “Belirli bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) bağlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak ahbaplık, kendi zarfında ana olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri süje saha kısmına Özel Ahbaplık, eşhas ile ülke yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Ahbaplık, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Esas Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun mirlıca zir dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik ülke tarafından güvenceye allıkınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Ahbaplık kuralları beşer davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kıymetiharbiye kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde benzeşim nitelikteki mecmu durumlarda uygulanması sağlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık sahaında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek için kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları karışmak için kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, cezaevi ve para cezaları; temel hukukunda siyasetten men, vurgun kapatma; mevhibe hukukunda mevhibe ve gümrüksüzçılık cezaları kabil ayrımlı ahbaplık dallarında ayrımlı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile dayalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; bilinçi bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut siyasi konseptleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş toplumsal bir evetşfakat düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgısal yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun toplumsal yaşamı düzenleyip insanların barış ve emniyet zarfında bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Kullanışlı Yarar (Sosyal İhtiyaçların Katlanması) Hukukun kılgısal amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile sosyete zarfında yaşayan insanların, birbirleri ile bina etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun mimarisından kaynaklanan ihtiyaçlarını karşıtlamaya çallıkışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile tevellüt, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir ahbaplık düzeni yaşamın ana gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun doğal mimarisına ve bundan ileri gelen ihtiyaçlarına makul tamamlanmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, hesaplı gerçeklere de vabestedır; hesaplı yokluklara uymalı ve onları karşıtlamalıdır. 3. Türe Ahbaplık bu fonksiyonu ile mukannen bir aranjman altına aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir denklik düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak hakikat kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En endamsız tanılamamıyla adalet, “bir denklik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) tamamlanmak üzere iki ayrımlı anlamda kullanılır. Türe haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet valörında şahsi bir özelliği deyimler. özlük her ahit haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni bildirmek uğrunda geceli gündüzlü ve değmaslahatmez bir çaba gösterir. İşte bu gidiş ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile dayalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet peritonı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği ilgi biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık sahaında hukuki kıymetiharbiye olarak kelam konusu olan adalet de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Maşer içindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini içaziz kurallar mecmuü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve istismar etmek durumunda bulunmuş olduğuna nazaran, adaletin böylelikle, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında adalet acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün ahbaplık sistemine ve sistemlerine egemen kâin, nesnel ve salt bir kıymetiharbiye niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir sosyete düzenini içerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lüzumlu bulunan düzeni sahabet etmek, gerekse onu değmaslahattirmeyi meşrulaştırmak için her ahit adalete mirvurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta karşıtmıza oturmuş ahbaplık düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim ahbaplık valörında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, bulunan ahbaplık düzenlerinin kendisine makul olup olmadığı açısından bir kıymetiharbiye ve yorum ölçüsü evet. Yeniden bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve negatif karşıtlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon istikrar zarfında olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Uygun olarak bütün ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal evetşfakat uyacak, hem de bu toplumsal yaşamın barış zarfında sürebilmesi için bir düzen görünümünü sağlamaya çallıkışacaktır.

afyon iş hukuku